Uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego po nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

24 września wejdą w życie pierwsze przepisy nowelizacji do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (zwana dalej: „Ustawą” lub „Nowelizacją”) [1]. Zmiany będą miały wpływ zarówno na działalność jednostek samorządu terytorialnego, jak i podmiotów planujących realizację inwestycji.

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu Ustawy, zaproponowane zmiany mają na celu uproszczenie, ujednolicenie i przyspieszenie procedur planistycznych. W trakcie uchwalania nowego prawa nie obyło się jednak bez przyjęcia niejednoznacznych przepisów, które już na tak wczesnym etapie powodują wiele nieporozumień i sprzecznych interpretacji.

Pytania kierowane do Kancelarii dotyczą między innymi kwestii możliwości uchwalania nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w przypadku, gdy gmina nie uchwaliła planu ogólnego.

1. Plan ogólny gminy

Ustawa wprowadza wymóg przygotowania i uchwalenia nowego narzędzia planistycznego – tj. planu ogólnego gminy, jako obligatoryjnie sporządzanego dokumentu o zasięgu całej gminy. Plan ogólny będzie aktem prawa miejscowego, który zastąpi studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

Normatywna część planu ogólnego będzie dotyczyła najważniejszych ustaleń w zakresie strefowania obszaru gminy oraz ustalania nieprzekraczalnych warunków realizacji inwestycji w zakresie parametrów i wskaźników urbanistycznych określonych w gminnych standardach urbanistycznych. W planie ogólnym będzie można wyznaczyć granice obszarów uzupełnienia zabudowy – czyli obszarów, na których dopuszczalne będzie wydawanie decyzji o warunkach zabudowy, oraz obszarów zabudowy śródmiejskiej, dla których wprowadzane będą dodatkowe zasady dotyczące kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu.

Co istotne, studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin zachowują moc do dnia wejścia w życie planu ogólnego gminy w danej gminie, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2025 r.

2. Dotychczasowe miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

Dotychczasowe miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zachowują moc na danym obszarze do dnia wejścia w życie nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na tym obszarze i mogą być zmieniane
(art. 67 ust. 1 Ustawy).

Przepisy nakazujące zgodność planu miejscowego ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego stosowane będą w brzmieniu dotychczasowym do momentu uchwalenia planu ogólnego.

Do zachowanych w mocy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego stosuje się definicje, o których mowa w art. 2 pkt 27–35 ustawy w dotychczasowym brzmieniu. Nakaz stosowania definicji odnoszących się do planów miejscowych tylko do tych planów lub ich fragmentów, które zostały uchwalone z użyciem tych definicji, ma na celu odzwierciedlenie woli organów stanowiących gminy z chwili uchwalania.

3. Uchwalanie nowych i zmiana dotychczasowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego

Przejściowe zasady stosowania przepisów proceduralnych i materialnych do uchwalania nowych lub zmiany dotychczasowych planów miejscowych zostały określone w art. 67 ust. 3 Nowelizacji.

Wyżej wskazany artykuł przyjmuje różne warunki dotyczące stosowania przepisów o nowym lub dotychczasowym brzmieniu w procedurze opracowania i uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, uzależniając stosowanie konkretnych przepisów od stanu prac nad projektem aktu prawa miejscowego. Ustawa rozróżnia następujące kategorie planów miejscowych:

1. projekty, wobec których nie wystąpiono o opinie i uzgodnienia przed dniem
   24 września 2023 roku,
2. projekty, wobec których nie ogłoszono terminu wyłożenia projektów tych planów do publicznego wglądu przed dniem wejścia w życie przepisu art. 67 ust. 3 pkt
   3) Ustawy (przy czym ustawodawca w przepisie intertemporalnym regulującym wejście w życie Ustawy, przyjął dwa różne terminy wejścia w życie art. 67 ust. 3 pkt 3), tj. 1 stycznia 2025 r. oraz 1 stycznia 2026 r. Komentarz do Nowelizacji przyjmuje jako datę wejścia w życie dla wskazanego przepisu termin 1 stycznia 2025 r., który na tą chwilę należy traktować jako bardziej prawdopodobny) oraz
3. pozostałe projekty, co do których postępowanie zostało wszczęte i niezakończone przed dniem 24 września 2023 roku.

Wątpliwości wzbudza sytuacja, kiedy procedura uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie została rozpoczęta, poprzez przyjęcie uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia planu. Możliwość uchwalenia nowego planu zagospodarowania przestrzennego nie budzi większych wątpliwości w przypadku, gdy gmina przyjęła plan ogólny. Omówienia wymaga jednakże ewentualność, gdy po 24 września 2023 roku gmina nie uchwaliła planu ogólnego.

W kontekście wskazanym powyżej, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy nie rozpoczęto jeszcze procedury uchwalenia planu miejscowego, zastosowanie będą miały przepisy tożsame jak w przypadku projektów, wobec których wszczęto procedurę planistyczną, jednakże nie wystąpiono o opinie i uzgodnienia. [2]

Ustawodawca w art. 67 ust. 3 pkt 1 Nowelizacji przyjął, że wymienione w tym przepisie regulacje stosuje się w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą w sytuacji, gdy nie wystąpiono o opinie i uzgodnienia przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Wykładnia językowa tego przepisu prowadzi do wniosku, że normę tą stosuje się zarówno, gdy procedura planistyczna została rozpoczęta, jak i w przypadku, gdy mamy do czynienia z zupełnie nowym projektem.

W takich okolicznościach przepisy nakazujące zgodność planu miejscowego ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego stosowane będą w brzmieniu dotychczasowym do momentu uchwalenia planu ogólnego. Jest to moment, w którym obowiązujące studia stracą moc i od którego możliwe będzie badanie zgodności z planem ogólnym jako nadrzędnym aktem planowania przestrzennego w gminie.

Od dnia utraty mocy studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy w danej gminie, uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo jego zmiany jest możliwe, jeżeli w danej gminie wszedł w życie plan ogólny gminy, chyba że:

• przed dniem utraty mocy studium uwarunkowań, i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy w danej gminie ogłoszono o terminie wyłożenia projektu tego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo jego zmiany do publicznego wglądu,
• miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego albo jego zmiana dotyczy wyłącznie lokalizacji inwestycji celu publicznego lub
• miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego albo jego zmiana dotyczy wyłącznie lokalizacji inwestycji w zakresie gospodarowania strategicznymi zasobami naturalnymi kraju w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju lub działalności, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i 2a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze.

Do spraw dotyczących opracowania i uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo ich zmian, o których mowa w powyższych punktach, zastosowanie znajdą studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin w brzmieniu dotychczasowym, nawet po 31 grudnia 2025 r.

Mając na względzie powyższe okoliczności stwierdzić należy, że po 24 września 2023 roku gminy zachowają prawo do uchwalania nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w przypadku gdy dla danej gminy nie uchwalono planu ogólnego.

Należy jednak pamiętać, iż powyższa możliwość swobodnego uchwalania planów miejscowych w oparciu i w zgodności z dotychczasowym studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego będzie możliwe jedynie do dnia
31 grudnia 2025 roku, kiedy obowiązujące studia stracą moc. W tych okolicznościach możliwość uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego zostanie ograniczona do trzech przypadków wskazanych powyżej.

[1] Ustawa z dnia 7 lipca 2023 roku o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1688)

[2] Uzasadnienie do ustawy z dnia 7 lipca 2023 roku o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw