Odpowiedzialność kierownika budowy za poświadczenie nieprawdy w dzienniku budowy – Fałsz intelektualny

Z dniem 23 stycznia 2023 roku weszły w życie przepisy zmieniające dotychczasowe regulacje prawne dotyczące dziennika budowy. Mowa tu o znowelizowanym artykule 45 ustawy z dnia 07 lipca 1994 roku prawo budowlane, zgodnie z brzmieniem którego: „W przypadku robót budowlanych wymagających ustanowienia kierownika budowy prowadzi się dziennik budowy zgodnie z przepisami rozdziału 5a.” To właśnie w przywołanym rozdziale, ustawodawca określił szereg norm związanych z prowadzeniem dziennika budowy oraz odpowiedzialnością za nanoszone w nim zmiany.

Jak wynika z treści art. 47e ustawy prawo budowlane, uprawnionymi do dokonania wpisu w dzienniku budowy są: uczestnicy procesu budowlanego, geodeta uprawniony wykonujący na terenie budowy czynności geodezyjne na potrzeby budownictwa, upoważnieni pracownicy organów nadzoru budowlanego i innych organów uprawnionych do kontroli przestrzegania przepisów na terenie budowy, w ramach dokonywanych czynności kontrolnych.

W myśl art. 115 § 14 kodeksu karnego, dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym związane jest określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.

Nie pozostawia wątpliwości, a potwierdza to brzmienie art. 47a ustawy prawo budowlane, że dziennik budowy stanowi urzędowy dokument przeznaczony do rejestrowania przebiegu robót budowlanych oraz zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku wykonywania robót budowlanych, mających znaczenie przy ocenie technicznej prawidłowości wykonywania tych robót. Innymi słowy, dziennik budowy to dokument urzędowy, w którym wpisuje się informacje o przebiegu robót budowlanych. Dziennik budowy należy prowadzić w przypadkach, w których jest wymagane pozwolenie na budowę, albo zgłoszenie. Może to dotyczyć również robót, które są zwolnione z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę, ale objęte są koniecznością dokonania zgłoszenia.

Co w sytuacji, gdy kierownik budowy wypełniając dziennik budowy, poświadcza w nim nieprawdę?

Zgodnie z brzmieniem art. 271 § 1 ustawy z dnia 06 czerwca 1997 roku, kodeks karny, „funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.” Dla prawidłowej interpretacji znamienia powyżej opisanego czynu zabronionego, tj. „innej osoby uprawnionej” należy odwołać się do ugruntowanej linii orzeczniczej, w tym wyroku z dnia 05 października 2022 roku, sygn. I KK 93/22, w którym Sąd Najwyższy, Izba Karna, wskazał, że: „Krąg podmiotów przestępstwa określonego w art. 271 § 1 k.k. jest szeroki i nie ogranicza się tylko do osób wykonujących czynności w uzupełnieniu kompetencji (w zastępstwie) funkcjonariusza publicznego. […] O odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 271 k.k. nie przesądzają cechy osoby niebędącej funkcjonariuszem publicznym, lecz charakter posiadanego przez nią uprawnienia do wystawienia dokumentu oraz jego cechy. Uprawnienie takie musi być wyraźne i nie może wynikać jedynie z racji zwykłego udziału w obrocie prawnym, zaś dokument stanowiący przedmiot czynności wykonawczej przestępstwa z art. 271 k.k. musi dokumentować okoliczności istotne dla prawa publicznego i wywoływać konsekwencje publicznoprawne oraz posiadać walor zaufania publicznego, z którym łączy się domniemanie jego prawdziwości.”

Zestawiając powyższe, z dyspozycją art. 22 ust. 2 ustawy prawo budowlane, zgodnie z brzmieniem którego, do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy m.in. prowadzenie dokumentacji budowy, bezsprzecznie przyjąć należy, że kierownik budowy jest „inną osobą uprawnioną” w rozumieniu art. 271 k.k.

Przechodząc do omówienia przestępstwa stypizowanego w ww. przepisie, wskazać należy, iż czynnością sprawczą, jest „poświadczenie nieprawdy”. Polega ono na wystawieniu dokumentu stwierdzającego okoliczności nieistniejące lub przeinaczające, lub też na zatajeniu prawdy, którą należało stwierdzić. W art. 271 k.k. ochronie podlega prawdziwość treści dokumentu, czyli jej zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy, a w konsekwencji – znaczenie dowodowe dokumentu, oraz jak wskazał m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 października 2010 roku, sygn. III KK 309/10: „pewność obrotu oparta na publicznym zaufaniu do dokumentów i domniemaniu prawdziwości pism mających taki charakter”.

Reasumując, powołując się na ugruntowaną linię orzeczniczą, w tym wyrok Sądu Rejonowego w Mogilnie, II Wydział Karny, z dnia 02 lipca 2019 roku, sygn. II K 248/18, wskazać należy, że: „Dziennik budowy, stanowi urzędowy dokument przebiegu robót budowlanych oraz zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku wykonywania robót i jest wydawany odpłatnie przez organ administracji architektoniczno-budowlanej. Szczegóły co do prowadzenia dziennika budowy i osób upoważnionych do dokonywania w nim wpisów zawiera Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2022 roku, w sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia. Wskazać należy, na § 2 ust. 1 i 2 Rozporządzenia, zgodnie z którym, dziennik budowy jest przeznaczony do rejestracji, w formie wpisów, przebiegu robót budowlanych oraz wszystkich zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku ich wykonywania i mających znaczenie przy ocenie technicznej prawidłowości wykonywania budowy, rozbiórki lub montażu. Dziennik budowy prowadzi się w taki sposób, aby z dokonywanych w nim wpisów wynikała kolejność zdarzeń i okoliczności, o których mowa w ust. 1. W § 9 Rozporządzenia wskazano podmioty uprawnione do dokonywania wpisów w dzienniku budowy. Są nim zarówno kierownik budowy jak i inspektor nadzoru inwestorskiego. Ponadto stosownie do § 8 Rozporządzenia protokoły związane z budową lub sporządzane w trakcie robót budowlanych wpisuje się do dziennika budowy. Mogą być sporządzane również na oddzielnych arkuszach przy czym powinny być w sposób trwały wpięte do oryginału dziennika budowy.”, wobec powyższego w sytuacji każdorazowego poświadczenia nieprawdy, które może przybierać formę m.in. zaświadczenia, że budynek został wybudowany zgodnie z projektem, zaświadczenia o użyciu innych aniżeli w rzeczywistości materiałów budowlanych, osoba uprawniona do dokonywania wpisów do dziennika budowy ponosi odpowiedzialność karną za przestępstwo fałszu intelektualnego, określonego w art. 271 k.k.

Na zakończenie warto dodać, że zgodnie z brzmieniem art. 93 pkt 4 ustawy prawo budowlane, kto przystępuje do budowy lub prowadzi roboty budowlane bez dopełnienia wymagań określonych w art. 41 ust 4, art. 42, art. 44, i art. 45a tj. m.in. prowadzenia budowy bez dziennika budowy, podlega karze grzywny, w wymiarze od 20 do 5.000,00 złotych na podstawie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.